Η Άλις Κόμπερ και η αποκρυπτογράφηση της Γραμμικής Β

Άλις Κόμπερ (Alice Kober, 1906-1950)
Η μεγάλη κυρία των κλασικών γραμμάτων, η ιδιοφυής κλασική φιλόλογος που άνοιξε τον δρόμο για την αποκρυπτογράφηση της Γραμμικής Β.

Μια και σήμερα είναι η επέτειος του τραγικού θανάτου του Μάικλ Βέντρις (Michael Ventris, 1922-1956), του ανθρώπου που άφησε άναυδο τον επιστημονικό κόσμο το 1952, αποκρυπτογραφώντας τα μυκηναϊκά αρχεία της Κνωσσού και της Πύλου, και "χαρίζοντας" 7 αιώνες ιστορίας στην ελληνική γλώσσα, θα έπρεπε να γίνει μια αναφορά στην εκπληκτική αυτή γυναίκα των κλασικών γραμμάτων, που έπαιξε αποφασιστικό ρόλο σε τούτη την προσπάθεια.

Η Άλις Κόμπερ ήταν Αμερικανίδα κλασική φιλόλογος τεράστιου βεληνεκούς. Ήδη από το 1930, ενώ δίδασκε στο Κολλέγιο του Μπρούκλιν (κάτι που θα συνέχιζε μέχρι το τέλος της σύντομης ζωής της), απέκτησε εμμονή με τις ακατανόητες εκείνη την εποχή πινακίδες που είχαν βρεθεί στην Κρήτη (εικονογραφική, Γραμμική Α και Γραμμική Β) και έθεσε ως σκοπό της ζωής της να τις αποκρυπτογραφήσει. Ήδη γνώριζε σε βαθμό τελειότητας ελληνικά, λατινικά, γαλλικά, γερμανικά και αγγλοσαξωνικά, ενώ στις αρχές της δεκαετίας του 1940 έμαθε και σανσκριτικά. Προκειμένου να είναι σε θέση να αποκλείσει όσο γινόταν περισσότερες αρχαίες γλώσσες από ό,τι κρυβόταν στις κρητικές πινακίδες, παρακολούθησε ακόμα μαθήματα αρχαίων περσικών, χετιτικών, σουμερικών, βαβυλωνιακών, αρχαίων ιρλανδικών και βασκικών! Το 1946 συνέχισε με τη σπουδή των αρχαίων γλωσσών της Μικράς Ασίας: μελέτησε την καρική, τη λυδική, τη χουριτική, τη χαττική, και τη λυκική. Οτιδήποτε άλλο στη ζωή της μπήκε σε δεύτερη μοίρα.

Στα μέσα της δεκαετίας του '40 έκανε τη σημαντικότατη ανακάλυψη ότι η Γραμμική Β (ακόμη άγνωστης προέλευσης) αποτύπωνε μια κλιτή γλώσσα και ήταν σε θέση να υποδείξει τρεις διαφορετικές πτώσεις της (μπορούμε να το δούμε αυτό στην τρίτη φωτογραφία, όπου φαίνεται πως οι λέξεις αρχίζουν με τα ίδια συλλαβογράμματα, τελειώνουν όμως σε διαφορετικά). Το να εντοπιστεί κάτι τέτοιο μέσα σε ένα ένα αρχείο χιλιάδων επιγραφών και θραυσμάτων από επιγραφές, ήταν από μόνο του άθλος. Αυτό όμως το γεγονός μείωνε σημαντικά τον αριθμό των πιθανών γλωσσών διότι αποδείκνυε ότι η Γραμμική Β αποτύπωνε κατά πάσα πιθανότητα μια ινδοευρωπαϊκή γλώσσα και όχι μια σημιτική ή μια συγκολλητική, όπως ήταν πολλές από τις γλώσσες που αναφέρθηκαν προηγουμένως.

Το έργο της άνοιξε έναν μεγάλο δρόμο. Μέχρι τότε ελάχιστοι πίστευαν ότι πίσω από τη Γραμμική Β κρυβόταν μια πρώιμη -ήδη από τον 15ο αιώνα π.Χ.- ελληνική διάλεκτος. Κι η ίδια δεν ήταν απόλυτα σίγουρη γι' αυτό. Βρισκόταν όμως σε καλό δρόμο. Δυστυχώς γι' αυτήν, το 1950 ο καρκίνος της έκοψε το νήμα της ζωής της στα 44 μόλις χρόνια της.

Η Γραμμική Β από την άλλη μεριά είχε καλύτερη τύχη. Στα χέρια του Άγγλου αρχιτέκτονα Μάικλ Βέντρις (άλλου άδικα χαμένου στα 34 χρόνια του, σε δυστύχημα αυτή τη φορά) έσπασε ο κώδικας το 1952, τα μυκηναϊκά αρχεία απέκτησαν όνομα ελληνικό κι η Άλις Κόμπερ ίσως βρήκε κάπου την ανάπαυση.

      Ηλίας Οικονομόπουλος

Σημείωση: Σχετικά με τον Βέντρις μπορείτε να δείτε εδώ.