Η ποίηση ήταν μια δραστηριότητα που γνώριζε μεγάλη εκτίμηση στην κοινωνία των Αζτέκων και είχε φτάσει σε υψηλά επίπεδα πολύ πριν την έλευση των Ισπανών κονκισταδόρες. Τόσο ελκυστική ήταν η ποίηση, που υπήρχαν ειδικά σχολεία για να τη διδάσκουν. Βρίσκουμε ποιήματα που υμνούσαν τους Θεούς (Teocuícatl), καθώς κι άλλα για τους ατρόμητους πολεμιστές (Yaocuícatl), αλλά και ποιήματα φιλοσοφικά και τρυφερά (Icnocuícatl).Ένας από τους σημαντικότερους Αζτέκους ποιητές ήταν ο βασιλιάς της Τεχκόκο Νετζαχουαλκόγιοτλ (1402-1472). Ο θρύλος τού αποδίδει πολλά ποιήματα, κυρίως φιλοσοφικά. Μέσα σ' αυτά φαίνεται μια βαθιά θεώρηση της ζωής, μια τρυφερότητα και μια εντελώς ανθρώπινη ανησυχία και αγωνία για το άγνωστο.
Εδώ θα συναντήσουμε κι ένα από τα χαρακτηριστικότερα στοιχεία της ποίησης των Αζτέκων: την επανάληψη μιας ιδέας σε ολόκληρη τη στροφή, κάτι που αύξανε τη μουσικότητα, μια και τα ποιήματα στην πραγματικότητα συνοδεύονταν από μουσική, μελοποιημένα από τους ίδιους τους δημιουργούς τους.
Δύο χαρακτηριστικά Icnocuícatl του βασιλιά:
ΟΧΙ ΠΑΝΤΟΤΙΝΑ ΣΤΗ ΓΗ
Τάχα ζούμε πραγματικά στη γη;
Όχι παντοτινά στη γη,
Εδώ μόνο για λίγο.
Αν ήταν ζαντ πάλι θα έσπαγε,
αν ήταν χρυσάφι πάλι θα έλιωνε,
ακόμα και τα φτερά του κετζάλ μαραίνονται.
Όχι παντοτινά στη γη,
Εδώ μόνο για λίγο.
(Από το βιβλίο Στα ίχνη του ανέμου, Οδός Πανός 1984)
Μετάφραση: Ειρήνη Βρης
Αγαπώ το τραγούδι του μίμου,
Πουλιού με τετρακόσιες φωνές,
Αγαπώ το χρώμα του νεφρίτη,
Και το αδύναμο άρωμα των λουλουδιών,
Μα πιο πολύ απ' όλα αγαπώ τον αδελφό μου: τον άνθρωπο.
