«Νεκρές ψυχές» του Νικολάι Γκόγκολ

Συγγραφέας: Николай Васильевич Гоголь (Nikolai Vasilievich Gogol)
Τίτλος πρωτοτύπου: Мёртвые души (Myórtvyye dúshi)
Είδος έργου: Μυθιστόρημα
1η έκδοση στη ρωσική γλώσσα: 1842
Ελληνικός τίτλος: Νεκρές ψυχές
Αριθμός σελίδων: 424
ISBN: 9789603350156
Μετάφραση: Αντώνης Μοσχοβάκης
Εκδόσεις: Ηριδανός
Έτος έκδοσης: 1980

Όταν οι λέξεις έχουν τη δύναμη να αποκαλύπτουν πληγές και να ξεσκεπάζουν κρυμμένες αρρώστιες, εκεί που η αθωότητα λιθοβολείται και η κακία θριαμβεύει... Τότε ακριβώς ο Γκόγκολ νιώθει να πνίγεται και να φωνάζει στη γη που τόσο αγάπησε, τη Ρωσία: "Δεν είσαι τάχα προορισμένη να γεννήσεις ήρωες, εσύ που τους προσφέρεις τόση έκταση για να δράσουν;" Πρόκειται για μια από τις ωραιότερες πινελιές του διάσημου Ρώσου συγγραφέα. Οι Νεκρές Ψυχές τρομάζουν τη χώρα στην οποία αναφέρονται, ακριβώς επειδή είναι ο καθρέφτης της. Κάτι που έκανε τον σπουδαίο τότε (και τώρα) Πούσκιν να το ομολογήσει - ελάχιστος φόρος τιμής στην αλήθεια που τόσο ενόχλησε τους πολλούς που είδαν καχύποπτα τον εαυτό τους να μην εξωραΐζεται σε τούτο το μεγαλειώδες αριστούργημα.

      (Από την παρουσίαση στο οπισθόφυλλο του βιβλίου)

«Ανεμοδαρμένα Ύψη» της Έμιλυ Μπροντέ

Συγγραφέας: Emily Brontë
Τίτλος πρωτοτύπου: Wuthering Heights
Είδος έργου: Μυθιστόρημα
1η έκδοση στην αγγλική γλώσσα: Thomas Cautley Newby, Λονδίνο 1847
Ελληνικός τίτλος: Ανεμοδαρμένα Ύψη
Αριθμός σελίδων: 448
ISBN: 9789603251460
Μετάφραση - Πρόλογος: Άρης Μπερλής
Επιμέλεια: Σταύρος Πετσόπουλος
Εκδόσεις: Άγρα
Έτος έκδοσης: 1995

Τα Ανεμοδαρμένα Ύψη, που πρωτοεκδόθηκαν το 1847, είναι η άγρια και γεμάτη πάθος ιστορία της σχεδόν δαιμονικής αγάπης μεταξύ της Κάθριν Έρνσω και του Χήθκλιφ. Η δράση του μυθιστορήματος είναι χαοτική και βίαια, αλλά η ολοκληρωμένη σύνθετη δομή του, οι γλαφυρές περιγραφές του θυελλώδους και μοναχικού αγγλικού τοπίου του Γιόρκσαϊρ και η ποιητική μεγαλοσύνη του οράματος της Έμιλυ Μπροντέ συνδυάζονται έτσι ώστε το βιβλίο να αποκτήσει το βάθος και την απλότητα μιας αρχαίας τραγωδίας.

Τούτο το αριστούργημα, που γράφτηκε από μία κοπέλα εικοσιεφτά ετών και δημοσιεύτηκε ένα χρόνο πριν από το θάνατό της, στα τριάντα της χρόνια, στέκεται ίσως ως ένα από τα πλέον πρωτότυπα έργα της αγγλικής γλώσσας και της παγκόσμιας λογοτεχνίας.

Στον ενάμιση αιώνα του βίου του έχει γοητεύσει εκατομμύρια αναγνώστες, έχει διεγείρει και έχει προκαλέσει την επινοητικότητα εκατοντάδων κριτικών και μελετητών. Ήταν και παραμένει ακόμη το δημοφιλέστερο έργο της αγγλικής λογοτεχνίας και στην ιστορία της κριτικής του αποτυπώνεται η ιστορία της εξέλιξης της κριτικής σκέψης των νεότερων χρόνων. Πάνω του έχουν δοκιμαστεί όλες οι σχολές και οι τάσεις της λογοτεχνικής κριτικής.

Στην Ελλάδα το έργο πέρασε σαν φτηνό ρομάντζο μέσα από τις εκδόσεις για τα καροτσάκια και τις ραδιοφωνικές του αναγνώσεις. Η παρούσα έκδοση επιχειρεί να ξαναδώσει την αξία του στο αριστούργημα αυτό της λογοτεχνίας του 19ου αι. με τη νέα μετάφραση του Άρη Μπερλή και την εκτενή εισαγωγή του, που αποτελεί μία διαδρομή στην κριτική αντιμετώπιση του έργου από την εμφάνισή του μέχρι σήμερα.

      (Από την παρουσίαση στο οπισθόφυλλο του βιβλίου)

Σημ.: Ακόμα μια έκδοση αυτού του έργου έχουμε παρουσιάσει εδώ.

«Το φίδι του Πλίνιου» της Ειρήνης Κίτσιου

ΒΡΑΒΕΙΟ ΔΙΗΓΗΜΑΤΟΣ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟΎ «ΑΝΑΓΝΩΣΤΗΣ» 2022

Συγγραφέας: Ειρήνη Κίτσιου
Τίτλος πρωτοτύπου: Το φίδι του Πλίνιου
Είδος έργου: Διηγήματα
Αριθμός σελίδων: 120
ISBN: 9786185267445
Εκδόσεις: Αντίποδες
Έτος έκδοσης: 2021

Οι κληματαριές και το φως, η ζωγραφική, η μουσική και η λογοτεχνία, η απώλεια και η αγάπη είναι οι αφορμές των διηγημάτων αυτού του βιβλίου. Η Ειρήνη Κίτσιου οργανώνει τις βαθιές ονειροπολήσεις της, που ξεκινούν από απλά περιστατικά και κορυφώνονται εσωτερικά, με τα αργά και μεθοδικά βήματα μιας μανιώδους παρατηρήτριας. Τα επιμέρους επεισόδια και οι λεπτομέρειες, οι στοχασμοί και οι λυρικές εξάρσεις συναρθρώνονται σε ένα δραστικό συνεχές με κεντρικό άξονα την τέχνη της μνήμης.

      (Από την παρουσίαση του βιβλίου στο οπισθόφυλλο)

Σχολικά βιβλία μιας άλλης εποχής (4)

Ορισμένα ακόμη από τα βιβλία με ποικίλο περιεχόμενο που διδασκόμασταν στο γυμνάσιο και το λύκειο κατά τη δεκαετία του '70. Από το επόμενο μέρος του αφιερώματός μας θα παρουσιάζουμε αποσπάσματα από τα βιβλία αυτά μαζί με κάποια μικρά κριτικά σημειώματα, ώστε να μπορεί αν θέλει κάποιος να συγκρίνει τα βιβλία του τότε με αυτά του τώρα και να βγάζει τα συμπεράσματά του.

Διήγημα - «Δεν ήταν στο Παρίσι»

        Ο νεαρός φίλος μας δεν βρισκόταν στους δρόμους του Παρισιού· αυτό το είχε συνειδητοποιήσει. Δεν ήταν εκεί, σε καμιά περίπτωση δεν ήταν, παρά τις φιλότιμες προσπάθειες που έκανε να παραλληλίσει τα περιβάλλοντα. Ουρανός και φώτα, φώτα και ουρανός· όχι, δεν ήταν του Παρισιού. Ούτε κόκκινα φώτα, ούτε αμαρτωλά μπαρ, ούτε τύποι μποέμ, ούτε υπαίθριοι ζωγράφοι, ούτε εκείνο το ποτάμι μέσα στο οποίο έπεσε ο Ιαβέρης. Λοιπόν, όχι! Δεν ήταν στο Παρίσι. Ήταν απλά στην οδό Μαυρομματαίων και πήγαινε να σουρουπώσει.
        Άναψε τσιγάρο περπατώντας κι ο καπνός σκορπίστηκε νευρικά καθώς πεταγόταν βίαια από την εκπνοή, έτσι που έμοιαζε σα να ’θελε ν’ αποδιώξει την ατμόσφαιρα. Σε κάποια καφετέρια ένας κύριος ανακάτευε το τσάι του. Βλαστήμησε καθώς, λίγο που χύθηκε, τον έκαψε. Ο νεαρός κοντοστάθηκε, πλησίασε διακριτικά κι έριξε μια ματιά. Το τσάι κοιτούσε τον κύριο με θράσος. Αυτός του ανταπόδωσε το βλέμμα κι ύστερα το εμβόλισε άγρια με ένα μπισκότο.
        Σκέφτηκε ξαφνικά πως κάπου κοντά υπήρχε μια άρρωστη γυναίκα που γνώριζε· την έφερε στον νου του δίχως να ξέρει γιατί. Ήταν μέρες τώρα που ο θάνατος τής ψιθύριζε ντροπαλά ένα παιδικό τραγουδάκι κάθε φορά που άνοιγε τα μάτια της το πρωί. Αυτή φώναζε τότε τη μικρή της κόρη και της παραπονιόταν ότι ο γαμπρός της δεν την προσέχει περισσότερο κι ότι το μαξιλάρι της δεν είναι ποτέ δροσερό.
        Προχωρούσε τώρα βιαστικά. Σ’ αγαπώ, μανάρι μου, σκεφτόταν. Σ’ αγαπώ. Σ’ αγαπώ πολύ. Μπροστά του δύο κυρίες φράζανε το πεζοδρόμιο. Οι μάζες τους θλιβερά αδιαπέραστες. Στο διάολο! Και ξαφνικά οι δυο μάζες έγιναν μία κι αυτός προχώρησε σπρώχνοντας. Οι νέοι δεν έχουν σεβασμό σήμερα, έκρωξαν οι μάζες.
        Τα αυτοκίνητα πηγαινοέρχονταν. Ανθρωπάκια καθισμένα αναπαυτικά στο τιμόνι, ματάκια αλεπουδίσια στο τιμόνι, χεράκια που λες κι ήταν φτιαγμένα αποκλειστικά για να χαϊδεύουν το τιμόνι. Έτρεχαν χωρίς να ξέρουν γιατί. Έτρεχε κι ο φίλος μας.
        Αλλά αυτός ήξερε. Συγκεχυμένα βέβαια, αλλά ήξερε.
        Φανταζόταν σπίτια. Κάποιο ζευγάρι φιλιέται σ’ έναν καναπέ. Οι ήχοι των φιλιών σπάζουν στον αέρα, πέφτουν χάμω κομματάκια κομματάκια, που ύστερα παραταγμένα αποχωρούν διακριτικά.
        Σ’ ένα άλλο σπίτι, ένας διαρρήκτης γεμίζει βιαστικά τις τσέπες του. Ξαφνικά πέφτει φάτσα με φάτσα με τον ιδιοκτήτη. Βγάζει τα τσιγάρα του. «Να σας προσφέρω ένα;» τον ρωτάει. «Ευχαριστώ, έχω τα δικά μου». Καπνίζουν για λίγο σιωπηλοί. «Με συγχωρείτε για το ακατάλληλο της ώρας» λέει ο διαρρήκτης. «Παρακαλώ, χαίρομαι που μπόρεσα να σας φανώ χρήσιμος».
        Ο νεαρός φυσικά όλα αυτά τα έχει υπόψη του. Δηλαδή, περίπου. Σ’ αγαπώ, σκέφτεται. Σ’ αγαπώ, σ’ αγαπώ.
        Να τη, κάθεται στο παγκάκι και τον περιμένει. Κάθεται κι αυτός δίπλα της. «Ξέρεις, τελειώσαμε» του λέει. Η χωρίστρα στη μέση τον κοιτάζει σαν τη μπούκα του κανονιού. «Μα σ’ αγαπώ». «Ναι, αλλά εγώ όχι».
        Το ήξερε· μα και βέβαια το ήξερε. Είχε ήδη συμβεί τη στιγμή που φύσηξε άγρια τον καπνό του τσιγάρου του κι η ατμόσφαιρα γύρω του βόγκηξε. «Θα μείνουμε φίλοι;» «Φυσικά».
..........................................................
        Έναν χρόνο αργότερα διάφορες φλύαρες κυρίες συνέχισαν να του φράζουν τον δρόμο, αμέτρητοι άνθρωποι συνέχισαν να ερωτοτροπούν με τα τιμόνια τους, κύριοι να χύνουν το τσάι τους, γυναίκες να πεθαίνουν γκρινιάζοντας, ζευγάρια να φιλιούνται απρόσεκτα, διαρρήκτες να ψιλοκουβεντιάζουν με τους ιδιοκτήτες, κι όλα αυτά να μη συμβαίνουν στο Παρίσι.
        Κι εκείνη συνέχιζε να λείπει.

           Ηλίας Οικονομόπουλος

(Πρώτη δημοσίευση στο ηλεκτρονικό περιοδικό Fractal)

«Τα πρωτοβρόχια» του Σπύρου Κιοσσέ

ΥΠΟΨΗΦΙΟ ΓΙΑ ΤΟ ΚΡΑΤΙΚΟ ΒΡΑΒΕΙΟ ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑΤΟΣ 2023

Συγγραφέας: Σπύρος Κιοσσές
Τίτλος πρωτοτύπου: Τα πρωτοβρόχια
Είδος έργου: Μυθιστόρημα
Αριθμός σελίδων: 176
ISBN: 978-618-03-2995-7
Επιμέλεια: Ελένη Μπούρα
Διορθώσεις: Μάγδα Τικοπούλου
Εκδόσεις: Μεταίχμιο
Έτος έκδοσης: 2022

Ο Τάσος μεγαλώνει σε μια λαϊκή γειτονιά μιας επαρχιακής πόλης στα τέλη της δεκαετίας του '70 και τις αρχές του '80, μια περίοδο μεταβατική για την ελληνική κοινωνία. Μέσα από την αυτοδιήγηση του ήρωα ζωντανεύει το κλίμα της εποχής, όπως, τουλάχιστον, μπορεί να το αντιληφθεί ο ίδιος, αλλά και το πλέγμα των οικογενειακών σχέσεων - άλλοτε υποστηρικτικό, σαν δίχτυ ασφαλείας, κι άλλοτε πνιγηρό κι αναπόδραστο, σαν τον ιστό αράχνης. Παράλληλα με τη βασική πλοκή, που ξετυλίγεται σε σύντομες αυτοτελείς αφηγήσεις, ο αναγνώστης, μέσα από τη διήγηση της γιαγιάς του ήρωα, συνθέτει κομμάτι κομμάτι μια ιστορία που βαραίνει το παρελθόν της οικογένειας, συνεχίζει όμως να σκιάζει το παρόν των μελών της.

Μια μικρή ιστορία ενηλικίωσης, με όλη την αθωότητα και την τραγικότητα που χαρακτηρίζουν τα πιο κρίσιμα χρόνια της ζωής του ανθρώπου.

      (Από την παρουσίαση στο οπισθόφυλλο του βιβλίου)

«Η νοσταλγία της απώλειας» του Θεόδωρου Γρηγοριάδη

ΒΡΑΒΕΙΟ ΔΙΗΓΗΜΑΤΟΣ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟΎ «ΑΝΑΓΝΩΣΤΗΣ» 2023

Συγγραφέας: Θεόδωρος Γρηγοριάδης
Τίτλος πρωτοτύπου: Η νοσταλγία της απώλειας
Είδος έργου: Διηγήματα
Αριθμός σελίδων: 288
ISBN: 9789601699448
Επιμέλεια: Ελένη Γεωργοστάθη
Εκδόσεις: Πατάκης
Έτος έκδοσης: 2022

Οι τριάντα µία διηγήσεις είναι αφηγήσεις προσωπικές, ιστορίες φίλων και περαστικών, εξιστορήσεις που φανερώθηκαν µέσα από καταχωνιασµένα σηµειωµατάρια και το καταστάλαγµα της ζωής. Καταστάσεις πραγµατικές και φανταστικές, ανοµολόγητες και παρανοηµένες, για ανθρώπους που δοκιµάστηκαν στα όρια της ζωής τους. Κοινά στοιχεία των διηγήσεων η µνήµη, ο πόνος και η απώλεια, οι εµµονές του έρωτα, τα ανθρώπινα παθήµατα. Οι διηγήσεις, σύνοψη και απόσταγµα ζωής, αποτελούν µια αποσπασµατική μυθοπλασία. Ως αφηγητής δεν θέλησα µόνο να περιγράψω και να στοχαστώ, αλλά να εκτεθώ, να µιλήσω µε ειλικρίνεια, να διηγηθώ ανυπόκριτα µε συγκίνηση και αυτοσαρκασµό, αναζητώντας τη µοναδικότητα του εαυτού µας και την επαφή µε τον αναγνώστη στη χαοτική εποχή µας. Άραγε πόσο αποκαλυπτόµαστε µέσα από τα λόγια και τις ιστορίες µας; Και πότε η ανάκληση µιας ιστορίας γίνεται εκµυστήρευση µε όλο της το κόστος και όχι απλώς η νοσταλγία της απώλειας;

      (Του συγγραφέα, από την παρουσίαση στο οπισθόφυλλο του βιβλίου)

Σχολικά βιβλία μιας άλλης εποχής (3)

Στα πλαίσια των θεματικών σειρών που παρουσιάζει το ιστολόγιο, ιδού μερικά ακόμη από τα σχολικά βιβλία της δεκαετίας του '70, πάντα από την προσωπική μου συλλογή. Βλέπουμε την ποικιλία των θεμάτων που κάλυπτε η ύλη εκείνη την εποχή: ιστορία, μαθηματικά, η πανδύσκολη ψυχολογία του Ευάγγελου Παπανούτσου, θρησκευτικά, η αγαπημένη κοσμογραφία, που έχουμε αναφέρει ξανά.

Σχολικά βιβλία μιας άλλης εποχής (2)

Ακόμα μια παρουσίαση σχολικών βιβλίων της δεκαετίας του '70 από την προσωπική μου συλλογή.

Αγαπημένα βιβλία αστυνομικής λογοτεχνίας

Άγκαθα Κρίστι, Έγκλημα στο Οριάν Εξπρές

Ζωρζ Σιμενόν, Ο άνθρωπος που έβλεπε τα τρένα να περνούν

Άγκαθα Κρίστι, Η δολοφονία του Ρότζερ Άκροϊντ

Αντρέα Καμιλλέρι, Εκδρομή στο Τίνταρι

Ο Μπέρτραντ Ράσσελ και η αλληλογραφία του

Ο Μπέρτραντ Ράσσελ (1872-1970), που το όνομά του δεν μπορεί να είναι άγνωστο ούτε και σήμερα από καμιά γενιά, ήταν διάσημος φιλόσοφος και μαθηματικός. Από πλούσια, αριστοκρατική οικογένεια, μέλος ο ίδιος της Βουλής των Λόρδων, ήταν ενεργός υπέρμαχος της ειρήνης μέχρι το τέλος της ζωής του, ενώ δεν έλειψαν και οι εποχές που είχε επηρεαστεί από τις σοσιαλιστικές ιδέες. Λάμβανε ενεργά μέρος σε διαδηλώσεις υπέρ της ειρήνης, και είχε φυλακιστεί για «διατάραξη της δημόσιας τάξης» στα 90 του! Ακόμη, είχε πάρει και το Νόμπελ λογοτεχνίας το 1950.

Σε ένα από τα πιο ενδιαφέροντα βιβλία που κυκλοφόρησαν ποτέ γι' αυτόν, το "Αγαπητέ Μπέρτραντ Ράσσελ", υπάρχουν αποσπάσματα από επιστολές που λάμβανε καθημερινά μαζί με τις απαντήσεις που έστελνε.

Κι εδώ είναι το ενδιαφέρον. Ο Ράσσελ ήταν ένας θρύλος, λάμβανε περισσότερα από 100 γράμματα τη μέρα. Κι απαντούσε προσωπικά! Στην παρακάτω φωτογραφία βλέπουμε μια επιστολή από έναν εξάχρονο που τον ευχαριστεί για «όλα τα πράγματα που έχει κάνει» και τον καλεί για το πατροπαράδοτο βρετανικό τσάι. Και ο 89χρονος τότε Ράσσελ απαντάει στο παιδάκι ως εξής: «Αγαπητέ Πώλ Άλτμαν, σ' ευχαριστώ για το τόσο όμορφο γράμμα σου, που το διάβασα με ιδιαίτερη χαρά γιατί μου δίνει θάρρος να συνεχίσω τη δουλειά μου. Θα 'θελα να πάρω ένα τσάι μαζί σου, αλλά δεν πιστεύω πως θα 'ρθώ στην Οξφόρδη. Αν έρθω, θα σε ειδοποιήσω. Με την αγάπη και τις θερμότερες ευχές του Μπέρτραντ Ράσσελ».

Σήμερα; Πόσο απασχολημένοι είναι άραγε οι «μεγάλοι διανοητές» που συνεργούν στο παγκοσμιοποιημένο τίποτα;

Για τη (μηδαμινή) κατανόηση των κειμένων

Ένα μικρό σημείωμα για την απουσία βασικών δεξιοτήτων από τους σημερινούς μαθητές σε σχέση με την κατανόηση κειμένου.

**Γράφει ο Δημήτρης Φωτεινόπουλος
Φιλόλογος

Βασική, θεμελιώδης προϋπόθεση για να κατανοεί ένας άνθρωπος τα νοήματα ενός κειμένου είναι να ξέρει να το διαβάζει -όχι να διαβάζει τις λέξεις, να διαβάζει το κείμενο που έχει μπροστά του. Παρατηρώ ότι πολλοί μαθητές και πολλές μαθήτριες στη Β΄λυκείου και στη Γ΄λυκείου που προετοιμάζονται για τις πανελλαδικές εξετάσεις δεν ξέρουν να διαβάζουν, δεν ξέρουν ανάγνωση. Είναι και μερικοί και μερικές που δυσκολεύονται να διαβάσουν, όχι το κείμενο ως νοηματικό και συντακτικό όλον, αλλά τις ίδιες τις λέξεις, δηλαδή το βασικό συστατικό του... Συλλαβίζουν, δίνουν την εντύπωση ανθρώπων από ξένη χώρα που έχουν επαφή με την ελληνική γλώσσα μόλις τρεις μήνες... Λάθος τόνοι, άγνοια της λειτουργίας των σημείων στίξης, λάθος επιτονισμοί, ισοπεδωμένη φωνή... Αν, μάλιστα, τύχουν μπροστά σε κάποια πιο σπάνια, πιο «λόγια» λέξη, εκεί μεσολαβεί αρκετός χρόνος για να προχωρήσει το διάβασμα, κάτι που δείχνει πως το λογισμικό δεν την αναγνωρίζει αμέσως...

Όταν η κατάσταση των μαθητών και των μαθητριών σε ό,τι αφορά αυτό το ζήτημα, της ανάγνωσης ενός κειμένου στην ελληνική γλώσσα, της ΑΝΑΓΝΩΣΗΣ(!), είναι τέτοια, μην περιμένουμε πολλά σε άλλες πιο ζόρικες απαιτήσεις, ας πούμε, κατανόηση σύνθετων φιλοσοφικών εννοιών, ερμηνεία λογοτεχνικού κειμένου, σύνοψη περιεχομένου, σωστή διατύπωση και άλλα παρόμοια, ε;

Παρουσίαση βιβλίου για τους Σεφαραδίτες της Ελλάδας

Παρουσίαση βιβλίου: «Σεφαραδίτες 1492–1932»
Από την Ισπανία στην Οθωμανική Αυτοκρατορία και την ελληνική Θεσσαλονίκη.

Δείτε στον παρακάτω σύνδεσμο: https://kaponeditions.gr/paroysiasi-vivlioy-sefaradites-1492-1932/

Αγαπημένα βιβλία αρχαιολογίας

Τζων Τσάντγουικ, Ο Μυκηναϊκός Κόσμος

Τζ. Π. Μάλλορυ, Οι Ινδοευρωπαίοι

Ηλίας Κ. Πετρόπουλος, Όμηρος και Ανατολή στο σταυροδρόμι του Αιγαίου

Ρόμπερτ Ντρους, Η έλευση των Ελλήνων

Σχολικά βιβλία μιας άλλης εποχής (1)

Αναδιφώντας τα παλιά μου αρχεία, βρίσκω τις φωτογραφίες των σχολικών βιβλίων μου του γυμνασίου και του λυκείου. Φυσικά τα ίδια τα βιβλία αναπαύονται ξεκούραστα στη βιβλιοθήκη μου και πότε πότε ξαναθυμούνται τα περασμένα τους μεγαλεία όταν ο ιδιοκτήτης τους τα ανοίγει για λίγο, για να θυμηθεί κάτι, να αναζητήσει κάποιο στοιχείο που δεν βρίσκει σε σημερινές πηγές ή απλά για να κοιτάξει το παιχνίδι με τις τελίτσες ή το μάντεμα των αριθμών (τα ξέρετε αυτά;) που έπαιζε με τον φίλο του κατά τη διάρκεια βαρετών μαθημάτων.

Δεν ήταν πολλά αυτά τα μαθήματα: ο αγώνας όμως ήταν σκληρός ανάμεσα στη γεωλογία, τη χημεία και τη βιολογία. Ευτυχώς που -με εξαίρεση τη δεύτερη- τα άλλα δύο τα είχαμε μόνο μία χρονιά. Από τη χημεία δεν μπορούσα εύκολα να γλυτώσω, πήγαινα πρακτικό βλέπετε (η σημερινή θετική κατεύθυνση) και την κάναμε από κάτι ογκώδη, λεπτομερέστατα βιβλία, που δεν ήταν του ΟΕΔΒ αλλά ιδιωτικές εκδόσεις, σοβαρών επιστημόνων και σημαντικής αξίας μεν, όμως αδιάφορων για κάποιον που είχε στον νου του άλλα πράγματα.

Και ποια ήταν αυτά τα άλλα πράγματα; Τα κορίτσια, θα μου πείτε. Ναι, ασφαλώς, αλλά τώρα μιλάμε για σχολικά μαθήματα. Η ιστορία φέρ' ειπείν. Έχοντας την τύχη να έχουμε πολύ καταρτισμένους φιλολόγους και εξαιρετικές εκδόσεις όπως η Βυζαντινή Ιστορία που φαίνεται στη φωτογραφία, το μάθημα αυτό ήταν μια σκέτη απόλαυση. Τα αρχαία επίσης. Πρακτικό πρακτικό αλλά άλλο να κάνεις τον Ξενοφώντα από το πρωτότυπο, πώς να το κάνουμε. "Δαρείου καὶ Παρυσάτιδος γίγνονται παῖδες δύο" λοιπόν, δείτε το επίσης στη φωτογραφία παρακάτω. Και κάναμε αρχαία 6 γεμάτα χρόνια. Αμ τα μαθηματικά; Να έχεις μαθηματικό τον Σπύρο Καλομητσίνη (ψάξτε τον, θα καταλάβετε) και βιβλία του Κανέλλου, του Στάικου και του Παπανικολάου, δεν υπάρχει μεγαλύτερο σχολικό δώρο σε αυτή τη ζωή. Η αστρονομία; Μάλιστα! Να έχεις φωτογραφίες του πλανήτη Άρη σε σχολικό βιβλίο του 1978 από το διαστημόπλοιο Βίκινγκ που προσεδαφίστηκε ένα μόλις χρόνο πριν! Και να είναι το βιβλίο του Κωτσάκη, έτσι; Μεγάλο όνομα της αστρονομίας εκείνη την εποχή. Σκεφτείτε το.

Σήμερα τα βιβλία είναι πιο "χαρουμενούλικα", πιο "πολιτικά ορθά", πιο "ανώδυνα". Δεν ξέρω όμως πόσοι μαθητές θα τα θυμούνται μετά από λίγα χρόνια. Θα επανέλθω.

Από τη «Στέπα» του Άντον Τσέχοφ

[...] Στο μεταξύ, μπροστά στα μάτια των ταξιδιωτών, ξεδιπλωνόταν τώρα ένας τετράπλατος ατέλειωτος κάμπος, κομμένος από μια αλυσίδα λόφους. Οι λόφοι αυτοί, στριμωγμένοι μεταξύ τους, έμοιαζαν να κοιτάζει ο ένας πάνω από την κορυφή του άλλου κι ενώνονταν σ' ένα οροπέδιο, που επεκτεινόταν στα δεξιά του δρόμου ως πέρα στον ορίζοντα και χανόταν στο μαβί άπειρο. Προχωρείς, προχωρείς και δε μπορείς να διακρίνεις ούτε πού αρχίζει ούτε πού τελειώνει αυτό το οροπέδιο... Ο ήλιος μόλις έριξε μια ματιά πίσω από την πόλη και, σιγά, χωρίς βιασύνη, βάρθηκε στη δουλειά του. Πρώτα, μακριά εκεί μπροστά, στο μέρος όπου ο ουρανός ενώνεται με τη γη, κοντά στους μικρούς λόφους και στον ανεμόμυλο, που από μακριά μοιάζει μ' έναν ανθρωπάκο που κουνάει τα χέρια του, γλιστράει πάνω στη γη μια πλατιά ζωηρόχρωμη κίτρινη λουρίδα. Ύστερα από λίγο μια παρόμοια λουρίδα έλαμψε πιο κοντά, γλίστρησε δεξιά κι έφτασε ως τους λόφους. Κάτι ζεστό άγγιξε τη ράχη του Γεγκόρουσκα. Μια λουρίδα φως, που έφτασε λαθραία πίσω από την άμαξα, χύθηκε πάνω σ' αυτή και στ' άλογα, πήγε ν' ανταμώσει άλλες λουρίδες όμοιές της, και, ξαφνικά, όλη η απέραντη στέπα, τινάζοντας πάνουθέ της το πρωινό μισόφωτο, χαμογέλασε και σπιθοβόλησε από δροσιά. [...]

(Απόσπασμα από την περίφημη νουβέλα του Άντον Τσέχοφ Η στέπα, μετ. Σπύρος Σκιαδαρέσης, εκδ. Γράμματα 1979)