Τίτλος πρωτοτύπου: All the King's Men
Είδος έργου: Μυθιστόρημα
1η έκδοση στην αγγλική γλώσσα: Harcourt Brace, & Co., New York 1946
Ελληνικός τίτλος: Όλοι οι άνθρωποι του βασιλιά
Μετάφραση: Αθηνά Δημητριάδου
Επιμέλεια: Μαρία Γουρνιεζάκη
Εκδόσεις: Πόλις
Έτος έκδοσης: 2020
**Γράφει ο Νίκος Γιαννόπουλος
Δημοσιογράφος
Ένα διαμάντι που σας καλεί να το ανακαλύψετε
Τα ογκώδη μυθιστορήματα δημιουργούν πάντα ένα άγχος, ιδιαίτερα όταν δεν πρόκειται για απολύτως κλασικά κομμάτια (για Ντοστογιέφσκι, ας πούμε). Τούτο εδώ, στην ελληνική του μετάφραση από τις εκδόσεις Πόλις, αριθμεί 552 σελίδες.
Αρχίζεις να το διαβάζεις με μια σχετική επιφύλαξη, το όνομα εκ πρώτου ακούσματος δεν σου λέει πολλά πράγματα. Ποιος είναι ο Ρόμπερτ Πεν Γουόρεν; Κάνεις μια διακοπή, διαβάζεις το βιογραφικό. Πούλιτζερ και ποίησης και μυθιστορήματος ο συγγραφέας και ποιητής από το Κεντάκι.
Αναθαρρείς λίγο, επιστρέφεις στο κείμενο, αλλά η γραφή σου φαίνεται στρυφνή, ιδιαίτερα πυκνή, δεν είσαι συνηθισμένος σε κάτι τέτοιο. Η ιστορία όμως είναι τουλάχιστον ενδιαφέρουσα και συνεχίζεις. Για καλή σου τύχη συνεχίζεις. Και ανακαλύπτεις ένα λογοτεχνικό αριστούργημα, ένα από τα καλύτερα μυθιστορήματα που γράφτηκαν ποτέ, ένα κομψοτέχνημα της αμερικανικής λογοτεχνίας.
Το Όλοι οι άνθρωποι του βασιλιά απέχει παρασάγγας από το να χαρακτηριστεί εύκολο. Απαιτεί την προσοχή και την αγάπη του αναγνώστη. Την αυτοσυγκέντρωση επίσης. Αν αυτά εξασφαλιστούν, η ανταμοιβή που προσφέρει ο Γουόρεν μ' αυτόν τον ποταμό των λέξεων μοιάζει ασύγκριτη, είναι σαν να μιλάμε για έναν οργασμό διαρκείας.
Είναι πολιτικό θρίλερ; Από τη στιγμή που περιγράφει την άνοδο και την πτώση του κυβερνήτη Σταρκ (σ' ένα συνεχές πίσω-μπρος στο χρόνο), σίγουρα. Είναι ένα δράμα χαρακτήρων; Οπωσδήποτε, δεν χωρά αμφιβολία, το τέλος των περισσότερων ηρώων έχει κάτι από αρχαία τραγωδία. Είναι ένα λεκτικό μωσαϊκό της Αμερικής του Μεσοπολέμου και μια έμμεση κριτική για τις τακτικές του καπιταλισμού στη χώρα η οποία έμελλε να εξελιχθεί σε Μέκκα του συστήματος; Το δίχως άλλο.
Είναι όλα τα προηγούμενα, χωρίς όμως ποτέ να καταφεύγει ο συγγραφέας σε φθηνούς συναισθηματισμούς, λογοτεχνικούς βερμπαλισμούς και κοινότυπα σχήματα για να συγκινήσει τον αναγνώστη. Ο αφηγητής, ο δημοσιογράφος Τζακ Μπέρντεν, ο οποίος είναι ταυτόχρονα και κεντρική φιγούρα της ιστορίας, διηγείται με μια θεατρική αποστασιοποίηση που θυμίζει Μπρεχτ.
Ακόμα και στις λίγες στιγμές της συναισθηματικής έξαρσης, διατηρεί το νηφάλιο στιλ του. Κρίνει, όχι όμως απόλυτα, τους υπόλοιπους ήρωες αλλά και τον εαυτό του. Αφηγείται τον έρωτα που τον σημάδεψε με την ψυχραιμία ελεύθερου σκοπευτή πριν την καθοριστική βολή, περιγράφει τη βουτιά του στο βούρκο της διαφθοράς στο πλάι του κυβερνήτη Σταρκ σαν την πιο φυσιολογική ιστορία που μπορεί να πει άνθρωπος.
Και αυτές οι περιγραφές των τοπίων... Αυτό το απαράμιλλο στιλ και το πλούσιο λεξιλόγιο (το οποίο αποδίδει εξαιρετικά στα ελληνικά η Αθηνά Δημητριάδου που υπογράφει τη μετάφραση) παράγουν αυτές τις σχεδόν εξαντλητικές, αν και τελικά υπέροχες, «διακοπές» μεταξύ της πλοκής οι οποίες «απλώνουν» τόσο τους χαρακτήρες όσο και τους τόπους που αυτοί ζουν και δρουν σαν σε καμβά ζωγράφου, όπου τα χρώματα χρησιμοποιούνται με φειδώ αλλά και ασυναγώνιστη μαεστρία.
Τελικά όλα συνδυάζονται αρμονικά μέχρι το τέλος, το οποίο ίσως να μην φαντάζεται ο αναγνώστης περνώντας από τη μία σελίδα στην άλλη.
Πρόκειται όντως για μια ωδή στην τραγικότητα της ανθρώπινης ύπαρξης, όπως αναφέρεται στο οπισθόφυλλο της καλαίσθητης έκδοσης (η οποία πάντως θα μπορούσε να έχει ένα καλύτερο εξώφυλλο). Και συνιστά απόδειξη ότι η λογοτεχνική Αμερική του 20ού αιώνα αποτελούσε μια πολύ μεγάλη δύναμη (και) στα γράμματα.
Το Όλοι οι άνθρωποι του βασιλιά δεν διαβάζεται στο μετρό από όρθιους, ούτε και στο αεροπλάνο όταν ο κινητήρας βουίζει, ούτε καν στο αυτοκίνητο. Αξιώνει μοναξιά και γαλήνη. Αν του την προσφέρετε, το έργο αυτό θα μείνει ανεξίτηλα γραμμένο στο σκληρό δίσκο του μυαλού αλλά και στα βάθη της καρδιάς σας.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου