Τίτλος πρωτοτύπου: Of Human Bondage
Είδος έργου: Μυθιστόρημα
1η έκδοση στην αγγλική γλώσσα: George H. Doran Company, New York 1915
Ελληνικός τίτλος: Ανθρώπινη Δουλεία
Μετάφραση: Γιάννης Λάμψας
Εκδόσεις: Φίλοι του Βιβλίου
Έτος παρούσας έκδοσης: 1946
**Γράφει ο Σπύρος Ιλαντζής
Χημικός, εκπαιδευτής ΕΦΕΤ, oμοσπονδιακός μαιτρ σκακιού
Ο Γουίλιαμ Σόμερσετ Μωμ (William Somerset Maugham) γεννήθηκε στο Παρίσι το 1874 και ήταν ιρλανδικής καταγωγής. Στα παιδικά του χρόνια μιλούσε γαλλικά, γεγονός στο οποίο ορισμένοι κριτικοί αποδίδουν την καθαρότητα του στυλ του.
Όταν ήταν δέκα ετών έχασε και τους δυο γονείς του. Κατά συνέπεια, είχε δυστυχισμένη παιδική και νεανική ηλικία, με οδυνηρές εμπειρίες, που εν πολλοίς κατέγραψε στο μυθιστόρημα Ανθρώπινη Δουλεία.
Στο βιβλίο (που πρωτοκυκλοφόρησε το 1915 και αποτέλεσε την πρώτη μεγάλη του επιτυχία) ο Φίλιπ Κάρεϊ είναι ένας πολλά υποσχόμενος φοιτητής Ιατρικής (και ερασιτέχνης ζωγράφος), με μερική αναπηρία στο αριστερό του πόδι. Στην πορεία σαγηνεύεται από την εμφάνιση και τον χαρακτήρα μιας σκληρής και δολοπλόκου σερβιτόρας, της Μίλντρεντ Ρότζερς. Η «απελευθερωμένη» Μίλντρεντ προσβάλει συνεχώς τον Φίλιπ, θίγοντας τον ανδρισμό του, μειώνοντας τις προσπάθειές του, αμφισβητώντας τις προοπτικές του. Αφού «εξαφανίζεται» με διάφορους εφήμερους εραστές, συνεχίζει να πληγώνει τον Φίλιπ, που είναι απόλυτα εξαρτημένος συναισθηματικά απ’ αυτήν και δεν μπορεί να την ξεπεράσει και να συνεχίσει ομαλά τη ζωή του. Πρόκειται για έναν αρρωστημένο έρωτα, μια νοσηρή κατάσταση που θα οδηγήσει τον Φίλιπ στο χείλος της καταστροφής.
Ο πλούτος του μυθιστορήματος βρίσκεται στους χαρακτήρες του -υπάρχουν πολλοί και διαφορετικοί και ο συγγραφέας απεικονίζει τις προσωπικότητες του έργου με σχολαστική ψυχολογική ακρίβεια. Πάντως, δεν είναι υπερβολή να πούμε ότι το βιβλίο ξεπερνά κατά πολύ τους περιορισμούς ενός αισθηματικού δράματος, έχοντας στοιχεία υπαρξιστικής φιλοσοφίας όπως συναντάμε και στον Ντοστογιέφσκυ.
Η Ανθρώπινη Δουλεία επικρίθηκε αρχικά και στην Αγγλία και στις Ηνωμένες Πολιτείες. Ο «Κόσμος της Νέας Υόρκης» περιέγραψε τη ρομαντική εμμονή του πρωταγωνιστή Φίλιπ Κάρεϊ ως «συναισθηματική υποτέλεια ενός φτωχού ανόητου». Όμως, ο Αμερικανός μυθιστοριογράφος και κριτικός Θίοντορ Ντράισερ (Theodore Dreiser) με την ισχυρή επιρροή του «έσωσε» το μυθιστόρημα, αναφερόμενος σε αυτό ως «έργο ιδιοφυΐας» και συγκρίνοντάς το με μια συμφωνία του Μπετόβεν. Η κριτική του έδωσε στο βιβλίο μεγάλη ώθηση και δεν έχει μείνει εκτός κυκλοφορίας ποτέ από τότε.
Στην πραγματική ζωή, o Μωμ σπούδασε Ιατρική και πήρε ειδικότητα παθολόγου. Αλλά το γράψιμο ήταν το πραγματικό του λειτούργημα. Για δέκα χρόνια πριν από την πρώτη του επιτυχία, σχεδόν κυριολεκτικά λιμοκτονούσε ενώ παρήγαγε με θέρμη μυθιστορήματα και θεατρικά έργα.
Ο Μωμ έγραψε σε μια εποχή που η πειραματική μοντερνιστική λογοτεχνία όπως αυτή του Ουίλιαμ Φόκνερ (William Faulkner), του Τόμας Μαν (Thomas Mann), του Τζέιμς Τζόϊς (James Joyce) και της Βιρτζίνια Γουλφ (Virginia Woolf) κέρδιζε αυξανόμενη δημοτικότητα και αποκτούσε κριτική αναγνώριση.
Κατά τη διάρκεια του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, ο Μωμ υπηρέτησε στον Ερυθρό Σταυρό και στο Σώμα των Ασθενοφόρων. Το 1916 προσλήφθηκε από τη Βρετανική Μυστική Υπηρεσία Πληροφοριών. Εργάστηκε για την υπηρεσία στην Ελβετία και αργότερα στη Ρωσία πριν από την Οκτωβριανή Επανάσταση του 1917. Κατά τη διάρκεια και μετά τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο ταξίδεψε στην Ινδία, την Ινδοκίνα και τον Ειρηνικό. Αντλούσε από αυτές τις εμπειρίες στις μεταγενέστερες σύντομες ιστορίες και μυθιστορήματά του. Χαρακτηριστικά, το 1916 ταξίδεψε στον Ειρηνικό, όπου ερεύνησε σχετικά με το μυθιστόρημά του The Moon and Sixpence (Το φεγγάρι και μια πεντάρα, 1919), που βασίστηκε στη ζωή του ζωγράφου Πολ Γκογκέν (Paul Gauguin). Το βιβλίο μεταφράστηκε στα ελληνικά από τη Λ. Λυμπέρη και κυκλοφόρησε ως Γκογκέν (εκδ. Μέλισσα, 1954) και αργότερα μεταφράστηκε από τη Μαρία Πολίτη και κυκλοφόρησε ξανά ως Γκογκέν (εκδ. Σκαραβαίος, 1972)].
Αργότερα, ο Μωμ έκανε πολλές επισκέψεις στην Αμερική. Μετά τον B’ Παγκόσμιο πόλεμο, ο συγγραφέας εγκαταστάθηκε στη νότια Γαλλία και συνέχισε να κινείται μεταξύ Αγγλίας και Νίκαιας (Nice) μέχρι το θάνατό του, το 1965, σε ηλικία 91 ετών.
Γνωστό μυθιστόρημά του είναι και το The razor's edge (Στην κόψη του ξυραφιού), που εκδόθηκε το 1944 και κυκλοφόρησε στα ελληνικά το 1947, πάλι σε επιμέλεια "Οι Φίλοι Του Βιβλίου", και μετάφραση του Πολύβιου Ιωαννίδη.
Από τα θεατρικά του, πιο γνωστά τα Lady Frederik (Λαίδη Φρέντερικ, 1907), The explorer (Ο εξερευνητής, 1908), The Land of Promise (Η Γη της Επαγγελίας, 1913), East of Suez (Ανατολικά του Σουέζ, 1922), Rain (Η βροχή, 1923), The letter (Το γράμμα, 1927), The constant wife (Η σταθερή σύζυγος, 1927).
Συλλογές διηγημάτων του στα ελληνικά έχουν κυκλοφορήσει ως Quartet (Kουαρτέτο), σε μετάφραση Άρη Δικταίου (χωρίς εκδότη, 1955) και επανέκδοση από τις εκδ. Σ.Ι. Ζαχαρόπουλος, 1982, και Trio (Τρίο), σε μετάφραση Δημ. Κωνσταντινίδη (εκδ. Ορφεύς, 1954).
Η Ανθρώπινη Δουλεία έχει εκδοθεί και το 1980, σε δυο τόμους (εκδ. Σμυρνιώτης)
Ακόμα, η Ανθρώπινη Δουλεία έγινε δραματική ταινία, το 1934, από την R.K.O., σε σκηνοθεσία Τζον Κρόμγουελ. Η ταινία, η οποία στην Ελλάδα προβλήθηκε με τον τίτλο «Ανθρώπινες Αδυναμίες» αποτελεί κινηματογραφική μεταφορά του ομώνυμου μυθιστορήματος του Μωμ και είχε ως πρωταγωνιστικό ζευγάρι τους Λέσλι Χάουαρντ και Μπέτι Ντέιβις, και θεωρείται από τους κριτικούς ως η ταινία που έκανε αστέρα πρώτου μεγέθους την 26χρονη τότε Μπέτι Ντέιβις.
Η Ντέιβις ήταν υπεύθυνη επίσης για το μακιγιάζ της Μίλντρεντ, η οποία παρουσιάζεται άρρωστη από φυματίωση με ρεαλιστικό τρόπο στις τελευταίες σκηνές της ταινίας. Στο μυθιστόρημα του Μωμ, η Μίλντρεντ αρρωσταίνει από σύφιλη, αλλά ο σεναριογράφος Λέστερ Κόεν αναγκάστηκε να αλλάξει την ασθένειά της σε φυματίωση για να ξεφύγει από τη λογοκρισία που ασκούνταν από τον κώδικα Χέιζ.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου