Τίτλος πρωτοτύπου: Liberalism and Social Action
Είδος έργου: Φιλοσοφική και πολιτική πραγματεία
1η έκδοση στην αγγλική γλώσσα: 1935
Ελληνικός τίτλος: Φιλελευθερισμός και κοινωνική δράση
Μετάφραση: Μαγδαληνή Τσεβρένη
Εισαγωγή: Θανάσης Γιαλκέτσης
Εκδόσεις: Πόλις
Έτος έκδοσης: 2019
Ο Τζων Ντιούι (1859-1952) υπήρξε ο πιο γνωστός και ο πιο σημαντικός Αμερικανός φιλόσοφος στο πρώτο μισό του εικοστού αιώνα. Λίγοι στοχαστές επηρέασαν την αμερικανική πνευματική και δημόσια ζωή για τόσο μεγάλο διάστημα όσο ο Ντιούι. Στη μακρά και παραγωγική ζωή του, ο Ντιούι έγραψε πράγματι βαθυστόχαστα φιλοσοφικά και πολιτικά δοκίμια και παρήγαγε ένα πρωτότυπο κι επιβλητικό θεωρητικό έργο, έλαβε μέρος στις σημαντικότερες δημόσιες συζητήσεις και πολεμικές κι έζησε μια ζωή αγωνιστικής στράτευσης. Κατόρθωσε έτσι, ως ηγετική φωνή της προοδευτικής μεταρρύθμισης, ν’ απευθυνθεί και σ’ ένα ευρύτερο κοινό, πέρα από το ακαδημαϊκό περιβάλλον, λειτουργώντας υποδειγματικά ως δημόσιος διανοούμενος.
Η πειραματική φιλοσοφία του Ντιούι παρέμενε επιφυλακτική και δύσπιστη απέναντι στην προβολή προκαθορισμένων τελικών σκοπών, που χαράσσουν ασφαλείς δρόμους προς το μέλλον. Αυτός είναι κι ένας από τους λόγους που εξηγούν γιατί ο Ντιούι δεν ταυτίστηκε με τους σοσιαλιστές και δεν στρατεύτηκε στο Σοσιαλιστικό κόμμα. Ο Ντιούι αντιμετώπιζε με σκεπτικισμό τις γενικές και σφαιρικές ιδεολογικές προτάσεις, επειδή εκτιμούσε ότι δεν υπάρχουν ολικά σχέδια, ιδεολογικοί προσανατολισμοί και προγράμματα εγγενώς έγκυρα, θετικά και καλά για όλες τις χρήσεις, αποτελεσματικά σε κάθε περίσταση. Η εγκυρότητα μιας ιδεολογικής προοπτικής δεν μπορεί να μετρηθεί αφηρημένα και εκ των προτέρων. Μπορεί ν’ αναδειχτεί μόνον όταν η ικανότητά της να επιλύει συγκεκριμένα προβλήματα δοκιμαστεί στην πράξη.
Ωστόσο, η κριτική του Ντιούι στον «πολιτισμό του χρήματος» και τον καπιταλισμό από τη μια μεριά και στον αυταρχικό κομμουνισμό από την άλλη ορίζει μια πολιτική τοποθέτηση που εγγράφεται στο ρεύμα του φιλελεύθερου ή δημοκρατικού σοσιαλισμού. Στη δεκαετία του 1930 άλλωστε, ο Ντιούι υποστήριζε μια ιδέα οικονομικού προγραμματισμού προσανατολισμένου στον στόχο της βαθμιαίας υπέρβασης του ιδιωτικού ελέγχου της παραγωγής. Κι ενώ θεωρούσε αναγκαία μια μορφή κοινωνικοποίησης των μέσων παραγωγής, δεν έπαυε να προβληματίζεται και ν’ ανησυχεί για τον κίνδυνο ενός οικονομικού κολεκτιβισμού, ο οποίος θα καταπιέζει τα άτομα και θα περιορίζει τις ελευθερίες τους.
Σύμφωνα πάντα με τον Ντιούι, «η υπόθεση του φιλελευθερισμού θα χαθεί για μια μακρά περίοδο, αν ο ίδιος δεν είναι προετοιμασμένος να προχωρήσει παραπέρα και να κοινωνικοποιήσει τις παραγωγικές δυνάμεις που διαθέτουμε σήμερα, έτσι ώστε η ατομική ελευθερία να υποστηρίζεται από την ίδια τη δομή της οικονομικής οργάνωσης». Ο φιλελευθερισμός μπορεί ν’ αναγεννηθεί και να γνωρίσει μια νέα φάση άνθησης, συγκρίσιμη με την άνθηση του παρελθόντος, υπό τον όρο ότι θα θέσει την οικονομική οργάνωση στην υπηρεσία της ελευθερίας και της ανάπτυξης των ικανοτήτων των ατόμων.
Στην προοπτική που σκιαγραφεί ο Ντιούι η κοινωνικοποιημένη οικονομία δεν είναι ο δρόμος προς τη δουλεία -όπως θα τιτλοφορήσει το γνωστό έργο του ο Χάγεκ το 1945- αλλά ο μοναδικός δρόμος προς την ελευθερία και την ισότητα.
(Από την εισαγωγή του βιβλίου)
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου