«Από την ιστορία του σκακιού» του Ηλία Κουρκουνάκη

Συγγραφέας: Ηλίας Κουρκουνάκης
Τίτλος πρωτοτύπου: Από την ιστορία του σκακιού
Είδος έργου: Σκακιστική ιστορία
Επιμέλεια: Αντρέας Μωρίκης
Εξώφυλλο και σκίτσα: Κώστας Νιάρχος
Εκδόσεις: Βιβλιοσυνεργατική
Έτος έκδοσης: 1986








Το βιβλίο αυτό παρουσιάζει την εξέλιξη της σκακιστικής θεωρίας από την αυγή του χρόνου μέχρι την εποχή μας μέσα από παρτίδες μεγάλων παιχτών. Παράλληλα προσφέρει ένα εργαλείο στον απλό σκακιστή να βελτιώσει την κατανόησή του για το παιχνίδι και την τεχνική του μέσα από τις ενδιαφέρουσες και αξιόπιστες αναλύσεις των παρτίδων που παρουσιάζονται.

Έτσι λοιπόν, πρόκειται για ένα βιβλίο που στοχεύει θεωρητικά σε δύο τύπους αναγνώστη, στον ιστορικό μελετητή του πανάρχαιου παιχνιδιού του σκακιού και στον σκακιστή που θέλει απλά να βελτιώσει τις επιδόσεις του. Είναι όμως ακριβώς έτσι;

Η συντριπτική πλειοψηφία των σκακιστικών βιβλίων στοχεύουν στη δεύτερη κατηγορία αναγνώστη. Λογικό είναι. Από τη στιγμή που θα μάθει σκάκι κανείς, θα τον συναρπάσουν οι άπειρες δυνατότητες του παιχνιδιού και θα θελήσει να βελτιώσει το παιχνίδι του. Θα καταφύγει στην υπάρχουσα βιβλιογραφία που θα τον μάθει πώς να παίζει καλύτερα το άνοιγμα, πώς να βελτιώνει την τεχνική του στους συνδυασμούς, να καταστρώνει ορθότερα σχέδια, να βελτιωθεί στα φινάλε, κτλ. Έτσι το παιχνίδι παρουσιάζεται κάθε φορά στη συγχρονία του και παραλείπεται η διαχρονία. Κι αν κάτι χαρακτηρίζει το σκάκι είναι η ιστορική του εξέλιξη και οι γνώσεις που μπορεί κανείς να αποκομίσει παρακολουθώντας την.

Το σκάκι είναι ένα παιχνίδι που εξελίσσεται μέσα στον χρόνο. Η σημερινή θεωρία δεν ξεπήδησε από το πουθενά. Πατάει πάνω σε προηγούμενες γνώσεις, κι αυτές σε ακόμα πιο προηγούμενες. Αλλιώς παιζόταν από τους Άραβες κατά τον 9ο αιώνα, αλλιώς από τους Ισπανούς του 13ου αιώνα, αλλιώς από τους Ιταλούς του 16ου κι αλλιώς από τους Γάλλους του 18ου. Από το «ρομαντικό», γεμάτο συγκλονιστικούς (αλλά όχι πάντα σωστούς) συνδυασμούς του πρώτου μισού του 19ου αιώνα πηγαίνουμε στην πρώτη ολοκληρωμένη και αντικειμενική θεωρία του Στάινιτς, προχωρούμε στην χρήση της ψυχολογίας και του παράγοντα άνθρωπος του Λάσκερ, συνεχίζουμε με το πηγαία κλασικό στυλ του Καπαμπλάνκα, ακολουθεί η λεγόμενη «υπερμοντέρνα» σχολή του Ρέτι και του Νίμτσοβιτς, εμφανίζεται η καταλυτική Σοβιετική σχολή, ο ανυπέρβλητα δονκιχωτικός Φίσερ κτλ. Έτσι το σκάκι προχωρεί και φτάνει ως τις μέρες μας, στην εποχή της ύψιστης τεχνικής και των ηλεκτρονικών υπολογιστών. Ο σκακιστής που επιθυμεί πραγματικά να βελτιωθεί -πραγματικά όμως- θα ήταν καλό να παρακολουθήσει το παιχνίδι στην ολότητά του.

Αυτό ακριβώς κάνει το βιβλίο του Κουρκουνάκη, που πρέπει ευθύς εξ αρχής να πούμε ξεκάθαρα ότι είναι ένα από τα καλύτερα σκακιστικά βιβλία που γράφτηκαν ποτέ, όχι μόνο στην Ελλάδα αλλά οπουδήποτε. Όπως λέει και ο συγγραφέας, «Το σκάκι δεν είναι παιχνίδι μνήμης, αλλά κυρίως κατανόησης και κρίσης. Οι ικανότητες που αναπτύσσει σε ένα άτομο είναι αντίληψη, εκτίμηση διάφορων αξιών και σύγκρισή τους, συνήθεια για προσχεδιασμό κρίσιμων αποφάσεων και επιλογή μιας κατάλληλης στιγμής για την πραγματοποίησή τους, υπολογισμό των σχεδίων άλλων ατόμων και της σχέσης τους με τις επιθυμίες του σκακιστή ή της σκακίστριας, κ.λπ.» Όλα αυτά, κατά την άποψή μου, χτίζονται μέσα από την αντίληψη που έχουμε για το σκάκι ως ολότητας, ως ενός ιστορικού γίγνεσθαι που η κάθε στιγμή του, ο κάθε εκπρόσωπός του, βάζει ένα πετραδάκι στον πύργο που αποκαλούμε «σκακιστική γνώση». Χωρίς αυτό θα ήταν σαν να προσπαθούμε να μάθουμε τον απειροστικό λογισμό χωρίς να έχουμε μάθει πρώτα το δεκαδικό σύστημα αρίθμησης, να μάθουμε τη γεωμετρία του Ρίμαν χωρίς να γνωρίζουμε τα Στοιχεία του Ευκλείδη.

Αυτό το βιβλίο, αν μπορέσει να το βρει κανείς από όσους αγαπούν το σκάκι, θα πρέπει να σπεύσει να το προμηθευτεί. Θα νοιώσει κάτι σαν αυτό που νοιώθει ο μεγάλος δάσκαλος Δρ. Ζίγκμπερτ Τάρρας στον περίφημο (και ιστορικό) ισχυρισμό του: «Το σκάκι είναι ένα είδος πνευματικής παραγωγικότητας. Εκεί βρίσκει κανείς την ξεχωριστή ελκυστικότητά του. Η πνευματική παραγωγικότητα είναι μια από τις μεγαλύτερες χαρές -αν όχι η μεγαλύτερη- της ανθρώπινης ύπαρξης. Δεν μπορεί ο καθένας να γράψει ένα θεατρικό έργο, να χτίσει μια γέφυρα, ή ακόμα και να φτιάξει ένα καλό ανέκδοτο. Στο σκάκι όμως όλοι μπορούν και όλοι πρέπει να είναι πνευματικά παραγωγικοί, έτσι που να μοιράζονται αυτή τη διαλεχτή ηδονή. Πάντα αισθανόμουνα κάποια συμπόνοια για όσους δεν έχουν γνωρίσει τον έρωτα. Το σκάκι, όπως ο έρωτας και η μουσική, έχει τη δύναμη να κάνει τους ανθρώπους ευτυχισμένους».

H. O.